Lưu ký chứng khoán là gì? Tại sao cần lưu ký chứng khoán

1. Lưu ký chứng khoán là gì?

Lưu ký chứng khoán là gì?

Lưu ký chứng khoán là các hoạt động bao gồm nhận ký gửi, bảo quản và chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán của các nhà đầu tư. Các hoạt động quản lý bởi trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (viết tắt là VSD) nhằm mục đích quản lý hiệu quả và đảm bảo quyền lợi cùng lợi ích của người sở hữu chứng khoán.

Khi các nhà đầu tư đã lưu ký chứng khoán, tài sản sẽ được ghi nhận vào tài khoản đứng tên nhà đầu tư. Sau đó khi giao dịch trên sàn, tài khoản chứng khoán sẽ ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải sử dụng chứng chỉ chứng khoán, chứng chỉ quỹ hay các loại giấy tờ. 

2. Hệ thống lưu ký chứng khoán tại Việt Nam 

Hệ thống lưu ký chứng khoán bao gồm Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và các thành viên lưu ký. Cụ thể:

Trung tâm lưu ký chứng khoán

Hiện nay, tại Việt Nam chỉ có một trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (viết tắt: VSD), trụ sở tại 112 Hoàng Quốc Việt, Bắc Từ Liêm, Hà Nội và 2 chi nhánh tại Quận 1, TP. HCM. VSD là đơn vị duy nhất trên thị trường được phép cấp mã chứng khoán.

Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam

VSD là một đơn vị hạch toán độc lập, tự chủ tài chính, có các báo cáo, thống kê,…theo quy định của Pháp luật. VSD có con dấu riêng, là một đơn vị có tư cách pháp nhân được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước và các ngân hàng Thương mại trong nước và quốc tế.

Thành viên lưu ký chứng khoán

Các thành viên lưu ký chứng khoán sẽ thường là các công ty chứng khoán hoặc các ngân hàng thương mại đang hoạt động tại Việt Nam và để trở thành thành viên lưu ký cần phải đáp ứng được các điều kiện sau:

• Thành viên lưu ký phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán. Trong ban giám đốc phải có ít nhất một thành viên thực hiện hoạt động đăng ký, lưu ký và được VSD đồng ý trở thành thành viên lưu ký hợp pháp.
• Hệ thống phần mềm đăng ký, lưu ký của thành viên phải có khả năng kết nối được với cổng giao tiếp điện tử của VSD và phần mềm đang sử dụng của VSD. Điều này giúp cho việc cập nhật, đối chiếu so sánh các thông tiên thuận tiện, nhanh chóng và kịp thời để dễ dàng phát hiện ra những sai sót tiến hành cập nhật bổ sung.

Nếu như các thành viên lưu ký vi phạm quy định của VSD thì:

• Nhận được công văn nhắc nhở, khiển trách 
• Bị đình chỉ hoạt động lưu ký
• Thu hồi giấy chứng nhận hoạt động lưu ký và giấy chứng nhận hoạt động lưu ký.

3. Nguyên tắc lưu ký chứng khoán

Nguyên tắc lưu ký chứng khoán là đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư, cụ thể:

• Nếu khách hàng không thể đến trung tâm lưu ký chứng khoán để thực hiện lưu ký trực tiếp thì sẽ phải thông qua các thành viên lưu ký. Sau đó thành viên lưu ký sẽ tái lưu ký chứng khoán tại các trung tâm lưu ký chứng khoán.
• Khi lưu ký thông qua thành viên lưu ký, để bảo vệ tài sản của mình thì các nhà đầu tư nên lưu ý những điều sau:

• Số dư trên tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư bắt buộc phải khớp với số dư trên tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký tại VSD.
• Các thông tin của tài khoản phải trùng khớp với dữ liệu sở hữu của khách hàng tại VSD. Nếu có sai sót, VSD sẽ có trách nhiệm thông báo kịp thời để điều chỉnh ngay.

• Chứng khoán được lưu ký tại trung tâm lưu ký chứng khoán là tài sản thuộc sở hữu của khách hàng và sẽ được quản lý tách biệt với tài sản của VSD và không được phép sử dụng tài sản của khách hàng cho lợi ích riêng.

4. Phí lưu ký chứng khoán

Phí lưu ký chứng khoán là một khoản chi phí nộp cho VSD để khách hàng đảm bảo quyền sở hữu tài sản tại các Công ty chứng khoán.

Khoản chi phí này sẽ được Công ty chứng khoán tổng kết lại vào ngày giao dịch cuối cùng của tháng. Sau đó, sẽ được nộp lại cho VSD.

Đối tượng chịu phí là các thành viên lưu ký mở tài khoản trực tiếp tại VSD và thời gian trả phí tính theo tháng, trước ngày 15 của tháng tiếp theo, cụ thể với phí lưu ký chứng khoán với từng loại chứng khoán như sau:

• Nếu loại chứng khoán mà nhà đầu tư sở hữu là cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền thì mức phí là 0,3 đồng/cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền/tháng.
• Nếu loại chứng khoán mà nhà đầu tư sở hữu là trái phiếu thì mức phí sẽ là 0,2 đồng/trái phiếu/tháng

5. Tại sao cần lưu ký chứng khoán

Lưu ký chứng khoán để làm gì, tại sao cần lưu ký chứng khoán?

• Lưu ký chứng khoán là điều kiện để chứng khoán có thể giao dịch trên thị trường thông qua Sở giao dịch chứng khoán.
• Lưu ký chứng khoán giúp tiết kiệm chi phí in ấn các chứng chỉ chứng khoán, chi phí bảo quản và cất giữ tránh tình trạng mất hoặc hư hỏng.
• Việc lưu ký giúp nhà đầu tư hạn chế tối đa rủi ro cho các hoạt động trên thị trường. Đảm bảo uy tín, an toàn cho các bên tham gia.
• Ngoài ra, lưu ký chứng khoán còn đảm bảo được tính thanh khoản  nhanh, giúp nhà đầu tư và thị trường gia tăng vòng quay vốn.

6. Phân biệt giữa chứng khoán lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký

Chứng khoán lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký là 2 loại chứng khoán rất dễ gây nhầm lẫn cho các nhà đầu tư. Dựa trên hình thức giao dịch sở hữu cổ tức hoặc dựa vào hình thức tồn tại của bản thân chứng khoán thì có thể phân biệt được 2 loại chứng khoán này.

Chứng khoán lưu ký 

Chứng khoán lưu ký là chứng khoán đã được lưu ký tại trung tâm lưu ký chứng khoán và tồn tại dưới dạng dữ liệu điện tử và đã được tích hợp vào tài khoản của nhà đầu tư sau khi đã lưu ký chứng khoán tại VSD hoặc thông qua thành viên lưu ký.

Hiện nay, chứng khoán lưu ký đang được giao dịch trên các sàn HOSE, HNX,… 

Nhà đầu tư nắm giữ chứng khoán lưu ký có quyền cổ đông hay trái chủ và được thực hiện thông qua thành viên lưu ký hoặc VSD. Khi các nhà đầu tư tham gia vào thị trường muốn sở hữu chứng khoán lưu ký thì sẽ thực hiện giao dịch thông qua Sở giao dịch chứng khoán để có thể mua – bán và trao đổi trực tiếp trên sàn. 

Chứng khoán chưa lưu ký

Chứng khoán chưa lưu ký là loại chứng khoán khi nhà đầu tư muốn sở hữu thì phải giao dịch trực tiếp với tổ chức phát hành. Nó được tồn tại dưới dạng giấy chứng nhận sở hữu cổ phần hay sổ cổ đông.

Thông thường loại chứng khoán này do những công ty cổ phần không đăng ký tại VSD hoặc chưa phải là công ty đại chúng ( khái niệm công ty đại chúng theo khoản 1 điều 25 luật chứng khoán 2006). Chứng khoán chưa lưu ký vẫn được giao dịch như bình thường, nhưng quyền lợi cổ tức hay trái chủ thì chỉ được thực hiện thông qua các công ty cổ phần. 

Đối với chứng khoán chưa lưu ký nếu muốn chuyển nhượng các giấy tờ chứng minh sở hữu thì dựa trên 2 cách sau:

•  Nhà đầu tư phải tự tìm hiểu để trao đổi mua bán với các tổ chức phát hành mà không thông qua các sàn giao dịch
• Trong trường hợp khi các tổ chức phát hành đi đăng ký lưu ký  và có mã chứng khoán tại VSD thì nhà đầu tư phải thực hiện lưu ký số cổ phần đang nắm giữ đó.

Trên đây là các thông tin liên quan đến lưu ký chứng khoán mà kienthuquantri muốn chia sẻ với các bạn. Mong rằng với những thông tin trên sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về lưu ký chứng khoán và thắc mắc liên quan đến nó.